De kranten staan de afgelopen week vol met opinieartikelen over paardenwelzijn, met als aanleiding de Jumping Amsterdam. O.a. ‘paardensport is een onverantwoorde hobby‘ in de Volkskrant.
Als paardrijden verboden wordt, verliest de diersoort het bestaansrecht. In gedomesticeerde situatie is een paard in sommige gevallen wel degelijk beter af dan in het wild. De natuur is keihard, alleen de sterkste overleeft, er is geen dierenarts die lichamelijke ongemakken kan behandelen, er is geen extra ruwvoer als er niks meer groeit in de winter en er is geen schuilstal als het weer slecht is. Het paard gaat er in welzijn wel degelijk in een aantal opzichten op vooruit als je domesticatie en leven in de natuur met elkaar vergelijkt.
Paardrijden is ook niet natuurlijk, maar wel gezond voor een paard. Alleen rondlopen in een weiland of paddock paradise is voor een paard hetzelfde als een hond die wel losloopt op het er, maar nooit uitgelaten wordt. Honden vinden het leuk om op pad te gaan en uitgelaten te worden, ze worden enthousiast van het strand bijvoorbeeld. Voor paarden geldt precies hetzelfde, uitgelaten worden in de bossen of op het strand vinden ze spannend, omdat ernaast rennen en wandelen niet praktisch is, kun je er net zo goed op gaan zitten. Paardrijden draagt ook bij aan verbetering van de gezondheid van het paard, het paard is in beweging en krijgt een goede conditie en dus een betere gezondheid. Overgewicht en daarmee samenhangende klachten liggen op de loer als een paard alleen maar in de weide staat.
Dat er nog grote stappen te maken zijn op het gebied van paardenwelzijn bij sport en topsport is wel heel duidelijk. Veel sportpaarden slijten hun leven in kooien, boxen klinkt minder akelig, en komen daar slechts enkele uren per etmaal uit. De sectorraad paarden heeft inderdaad een keurmerk voor welzijn, maar dit stelt weinig voor. Het keurmerk kan al behaald worden als de dieren een half uurtje per dag loslopen en de rest van het etmaal in hun kooi staan. Wie even het krantenarchief raadpleegt, ontdekt als snel dat het vooral een organisatie is die het eigenbelang dient. De voorzitter van deze sectorraad was de eigenaar van de Hollandsche Manege in Amsterdam, die al meerdere malen in opspraak is geweest in relatie tot paardenwelzijn, omdat de paarden te weinig buiten komen. Het hele keurmerk is daarom ook zo ontworpen dat iedere traditioneel ingericht bedrijf er zonder al te veel aanpassingen aan kan voldoen. De SRP roept dan ook vooral in de eigen echoput.
Vernieuwingen waarbij paardenwelzijn erop vooruitgaat, gaat niet vanuit de sector zelf komen, niet vanuit de KNHS en niet vanuit de SRP. De veranderingen komen nu van onderop. Paardeneigenaren die kritische vragen stellen bij de huidige manier van opstallen en rijden van paarden en allemaal stuk voor stuk laten zien dat het ook anders kan. In oktober 2019 heb ik als alternatief voor het inhoudsloze keurmerk paardenwelzijn, de website het nieuwe paardenhouden opgericht. Een onafhankelijk platform waarbij paardeneigenaren met elkaar kennis en ervaringen delen over het jaarrond buiten huisvesten van paarden in kuddes. Er is ook een interactieve kaart beschikbaar waar paardenpensions en maneges op staan die hun paarden altijd buiten hebben staan in groepen. Het blijkt dat het gewoon kan met wat kleine aanpassingen, het kan ook in de randstad, een paar prachtige voorbeelden van paard vriendelijke huisvesting zijn gewoon onder de rook van Amsterdam te vinden. Ook zijn er al genoeg (top)sport voorbeelden te vinden in alle disciplines met paarden die het jaarrond buiten gehuisvest zijn.
Als de sector, inclusief de KNHS nu niet snel zelf het voortouw gaat nemen in het aanpakken van paardenwelzijn, dan gaan andere groepen het wel doen. De KNHS moet eens kritisch gaan kijken naar hoe topsport bedreven wordt, strengere controles uitoefenen op optomingen, bitten en doping. Je kunt natuurlijk heel hard roepen dat alleen domme vegans tegen topsport zijn. Of je grijpt de kans om eens kritisch te evalueren of een sport die nog steeds volgens de normen van de 19e eeuw wordt bedreven niet eens een update moet hebben. Als je alleen al kijkt naar de outfit van de spring- en dressuurruiters; die rijden nog steeds in kostuum hun wedstrijden, en ook het tuig ziet er nog vrijwel hetzelfde uit als een paar eeuwen geleden. Terwijl er allang ander, beter en modernere materialen verkrijgbaar zijn: een endurance wedstrijd is een bonte verzameling van allerlei soorten moderne zadels en ook de kleding is modern en vergelijkbaar met die van sporten zoals mountainbike en hardlopen.
Binnen de paardenwereld ligt de topsport onder vuur, omdat dankzij internet, de kennis over paarden onder paardeneigenaren zelf veel groter is geworden en men zich niet meer laat wijsmaken door de grote namen wat wel en niet goed is. Het rijden met scherpe bitten is verwerpelijk en niet meer van deze tijd. Tegenwoordig wordt met 21e-eeuwse technieken door sommige paardentandartsen het gebit aangepast aan het bit, een voorwerp uit de 13e eeuw. De voorste kiezen worden opzettelijk beschadigd en wordt er meer ruimte gemaakt voor het bit dooreen afronding in de eerste kiezen te maken. Deze kiezen liggen veel verder naar achteren dan dat de mondspleet lang is, een ruiter mag zichzelf dus eens kritisch de vraag stellen wat er verkeerd gaat tegen de tijd dat deze ‘bitseats’ noodzakelijk zijn om het paard ‘meer comfort’ te geven. Moderne inzichten hebben allang aangetoond dat paardrijden ook prima bitloos kan gebeuren en ook meer gezondheidsvoordelen heeft. De KNHS heeft als eerste paardensportbond ter wereld het bitloos rijden in de dressuur toegestaan tot het M-niveau, dat was echt enorme sprong voorwaarts, maar sindsdien is er niets meer gedaan aan innovatie. Bij springen, eventing en endurance is bitloos rijden al heel lang toegestaan.
Sport met paarden moet kunnen, maar dan wel op een dierwaardige manier, waarbij de paarden een paardwaardig bestaan krijgen en op een paardwaardige manier gereden worden. Paardrijden als sport zal niet verboden worden als allerhande organisaties stoppen met vasthouden aan 19e-eeuwse tradities en open gaan staan voor vernieuwingen en moderne inzichten.
Voorstanders van (top)sport, stop daarom met het aanvallen van de boodschappers, ga inhoudelijk in op de zaak en vertel wat de sport zelf kan doen om het welzijn van paarden te verbeteren én draagvlak voor sport te behouden. Doe het nu!
Jantine Leeflang
oprichter van ‘het nieuwe paardenhouden’ en gebitsverzorger